Johan Op De Beeck: Leopold II - Het Hele Verhaal

‘Hij is zo onbeheersbaar en kribbig als men zich maar kan indenken. Niet te begrijpen, want noch zijn moeder, noch zijn vader is zo.’ Dit schrijft Leopold I over zijn zoon in een brief aan zijn nicht Queen Victoria in 1844. Hij heeft een vermoeden dat in zijn 9-jarige zoon een hooghartige, zelfs donkere natuur schuilt. 6 jaar eerder omschreef Leopold I zijn zoon al als ‘een klein tirannetje’. De kleine Leopold is dolgelukkig wanneer zijn familieleden hem als ‘Monseigneur’ en de bedienden hem als ‘Hoogheid’ aanspreken. Ook wanneer hij opgroeit blijkt hij een moeilijk kind te zijn: lui, hooghartig, wispelturig, soms gewelddadig en vaak onhandelbaar. Zijn leraars en opvoeders drijft hij regelmatig tot wanhoop. De koning maakt zich ernstige zorgen over het vadsige karakter van zijn troonopvolger en vooral over diens bedroevende leerresultaten. Toch zijn er twee zaken waarvoor de jonge prins een bijzondere belangstelling heeft : aardrijkskunde en politiek. Het overlijden van koningin Louise Marie in 1850 is een zware slag voor Leopold. De gevoelskloof met zijn vader wordt er alleen maar wijder door. Het is vooral met de burggraaf Edward Conway en diens vriend Jules van Praet, de kabinetschef van de koning, dat hij een vertrouwelijke band heeft. Naarmate de jonge Leopold zijn 18de levensjaar nadert, gaat de koning zich meer en meer met de opvoeding van zijn zoon bemoeien. Om van hem een echte staatsman te maken, is er nog veel werk aan de winkel. Hij tracht hem te onderwijzen in ingewikkelde staatskwesties zoals de delicate evenwichtsoefening die België moet onderhouden tussen het Verenigd Koninkrijk en het Franse Keizerrijk van Napoleon III. Zijn zoon toont zich op dit vlak weldegelijk leergierig en slim. Marie Henriëtte van Oostenrijk Op 22 augustus 1853 trouwt de 18-jarige Leopold in Brussel met aartshertogin Marie Henriëtte van Oostenrijk. Het is een goed uitgekiende zet op het vlak van huwelijkspolitiek maar op persoonlijk vlak is het een mismatch van formaat. Leopold, vol van eigendunk en koninklijke sérieux, vindt zijn echtgenote maar knorrig en onbeleefd. Terwijl de liberaal en ruimdenkende Marie Henriëtte haar man enggeestig en onverdraagzaam vindt. Bovendien lijken de pasgehuwden niet te begrijpen wat er van hen verwacht wordt : elkaar leren waarderen, maar vooral ook een troonopvolger verwekken. De hulp van ervaringsdeskundige Queen Victoria wordt ingeroepen om hen te leren hoe de vork precies in de steel zit. De huwelijksreis gaat dus naar Londen. Veldtocht tegen Nederland Een jaar na zijn huwelijk heeft de hertog van Brabant gevonden wat hij nodig heeft: een uitweg uit zijn huiselijke miserie en een doel in het leven. Dat doel is niets minder dan het veroveren van nieuw gebied voor het jonge België. Plots blijkt de prinselijke nietsnut een man met een visie te zijn. De plannen die hij bij zijn vader Leopold I op tafel legt zijn zeer concreet en tot in de puntjes voorbereid. Hij heeft een complete veldtocht tegen Nederland uitgetekend en een plan voor de annexatie van aangrenzende ‘katholieke’ provincies. Hij wil weer Belgisch maken wat ooit Belgisch was, en in één beweging door Nederland te dwingen om zijn overzeese kolonies aan België af te staan. Leopold I fronst de wenkbrauwen maar staat er niet meteen weigerachtig tegenover. Het plan wordt pas afgeblazen wanneer ze geen diplomatieke steun vinden bij de internationale grootmachten. 1854 : een tweede huwelijksreis voert het jonge echtpaar van Venetië over Rome naar Egypte. Leopold heeft er weinig oog voor de antiquiteiten, maar des te meer voor de zakelijke opportuniteiten. Hij ziet meteen de ongekende mogelijkheden van het Suezkanaal dat er volop in aanbouw is. In een brief aan het thuisfront laat hij weten; "Ik heb slechts één doel en één verlangen, namelijk mezelf praktisch te instrueren, de wereld en zijn bewoners leren kennen. Er zullen momenten komen waarop deze kennis me van nut zal zijn." Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

“ Om te slagen, moet men eerst durven!” Prins Leopold wordt senator van rechtswege op 9 april 1853, de dag van zijn achttiende verjaardag. Twee jaar later, op 29 december 1855 beklimt hij voor het eerst het spreekgestoelte om zich te mengen in een debat over een wetsontwerp betreffende de oprichting van een regelmatige stoomscheepvaartverbinding tussen België en de Levant. Hij houdt een vurig pleidooi. Hij ziet de Levant als een nieuw afzetgebied wat betreft de handel in onder andere suiker, stoffen, wapens, spijkers en glas. Een directe stoomvaartverbinding met België zou die handel dan ook stimuleren. Tevens stelt hij vast dat het merk “België” nog onbekend was in het Oosten. Daarom pleit hij om het diplomatiek korps uit te breiden. Leopold ziet het groots. Ook in eigen land is er nog veel ruimte voor verbetering. De grote Belgische steden hebben volgens hem alle belang bij bij de ontwikkeling van nationale kunstprojecten, imposante architectuur, grote parken en open ruimtes. Hij wil de stedelingen de mogelijkheid bieden om de geneugtes van het platteland te smaken, zonder dat de mensen daarvoor verre verplaatsingen hoeven te maken. "Als God me een lang leven schenkt en me toelaat mijn taak uit te voeren, dan wordt Brussel een stad hors catégorie.” Zijn stokpaardje blijft echter de economische vooruitgang in België. Er moet volgens hem geïnvesteerd worden in havens en spoorwegen die de exportmogelijkheden zouden verruimen. En het duurt niet lang meer of hij neemt in de senaat de volgende gewaagde woorden in de mond. “Handelsposten en kolonies, mijne heren, hebben niet alleen de commerciële posities van de betrokken volkeren verstevigd; deze naties hebben hun grootsheid aan deze instellingen te danken.” Om zijn kolonisatieplannen beter te kunnen vormgeven richt hij discreet een persoonlijke studiekring op. De spilfiguren daarvan zijn Adrien Goffinet, de militair Alexis Brialmont en de secretaris-generaal van Buitenlandse zaken Auguste Lambermont. Op 18 februari 1858 bevalt Marie Henriette van een eerste kindje, Louise. Toch voelt hij een lichte ontgoocheling omdat er ‘slechts’ een meisje in de wieg ligt. De Belgische grondwet laat immers enkel mannen toe op de troon. Uiteindelijk wordt zijn wens verhoord wanneer op 12 juni 1859 een zoontje geboren wordt. Het krijgt ook de naam Leopold. Het kind is volgens Leopold een lelijke donder, groot en dik. Het jonge vaderschap belet Leopold niet om meer tijd in het buitenland door te brengen dan bij zijn gezin. Zijn vader, Leopold I, moet hem zelfs bevelen om terug naar huis te keren om de bevallig van zijn derde kind mee te maken. Uit zichzelf heeft de jonge Leopold hierin namelijk geen reden gezien om uit verre oorden terug te keren. In mei 1859 wil Leopold I Frankrijk en Engeland steunen in de Tweede Opiumoorlog. Ook zijn zoon Leopold II is het idee genegen. Hij ziet meteen de economische voordelen die aan een mogelijke militaire deelname verbonden kunnen zijn. De regering vindt echter dat de Belgische neutraliteitspositie niet geschonden mag worden. Leopold beseft dat als hij een kolonie wil verwerven, hij eerst de publieke opinie moet kneden. Dat doet hij door samen met Alexis Brialmont een boek uit te brengen waarin ze hun standpunten trachten duidelijk te maken. ‘Complément de l’oeuvre de 1830’. Hun geprefereerde regio is niet Afrika maar China. In maart 1860 maakt Leopold zijn zoveelste buitenlandse reis, naar Constantinopel, en dat tot grote ergernis van zijn vader Leopold I die al die vreemdsoortige expedities van zijn zoon maar niets vindt. Hij lijkt geen aandacht te hebben voor zijn kroost. Leopold vertoeft in Constantinopel het liefst in Westerse kringen. Vooral de manier waarop de Britse, Franse en Oostenrijkse diplomaten de Ottomanen bespelen vindt hij uitermate boeiend. Al het krediet dat hij Leopold voor zichzelf en zijn land bij de sultan heeft opgebouwd belandt in de vergeetput wanneer hij om geschenkjes begint te bedelen. Tuk als hij is op oosterse kostbaarheden ziet hij er geen been in om een bewerkt lederen zadel en een stel zilveren waterpijpen te vragen. Het is een schandaal dat zowel in de Engelse als Belgische pers terecht komt. Naar verluidt zou Leopold zelfs een met edelstenen ingelegde waterpijp gestolen hebben. Leopold I begint zich nu grote zorgen te maken over het karakter van zijn 25-jarige troonopvolger. In een brief aan zijn zoon maakt hij duidelijk dat de klok op 5 voor 12 staat. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

In aflevering 3 van de reeks Leopold II vertelt Johan Op de Beeck over het rijpingsproces van Leopold's kolonisatieplannen. Mei 1861. Leopold verblijft in het kuuroord Bad Gastein. Hij voelt zich neerslachtig. Maar de lectuur van een boek geeft hem een nieuwe impuls. Het gaat om het boek ‘Java; or How to Manage a Colony van J.W.B.Money. Vooral het idee van het zogenaamde ‘batig slot’ spreekt hem aan. Nog geen half jaar later schrijft hij Brialmont een lange nota met de titel ‘Canevas de notre publication. De ce que doit forcément être l’ambition de tout pays environné de toutes parts de voisins puissants. Wanneer in 1861 de Amerikaanse Burgeroorlog uitbreekt, kiest het Belgische koningshuis partij voor het Zuiden. Reden: de opportuniteiten voor de Belgische economie. In maart 1862 maakt Leopold alweer een reis. Ditmaal naar Sevilla. Van de weldadige zon ziet hij niet veel , want hij zit er voornamelijk met zijn neus in de boeken van het ‘Archivo General de Indias’. In zijn persoonlijke reisaantekeningen noteert hij zijn bevindingen. “Het is zeer merkwaardig om vast te stellen hoe in China en Marokko de overwonnenen betalen voor de kosten van de expeditie die hen heeft verpletterd.” 1863. Opnieuw reist Leopold naar Egypte. Het wordt een fiasco. De kedive is volgens Leopold een ware ‘ploert’ geworden die zich helemaal te buiten gaat aan spilzucht. Hij eist zelfs zijn geïnvesteerde centen in de Belgische stoomvaartlijn terug. Leopold moet hem uit eigen zak terugbetalen. Dat belet hem echter niet om nog dure uitstapjes te maken naar Luxor, Karnak, en Aboe Simbel. Zijn belangrijkste bezoek is echter aan het in aanbouw zijnde Suezkanaal. Ditmaal staat hij in steile bewondering voor De Lesseps. Dat het kanaal gegraven wordt door tienduizenden spotgoedkope Fellahs stoort hem allerminst. Integendeel zelfs… “ In het Verre Oosten kan de verplichte arbeid wonderen doen, net zoals hier... Als België dat nu maar eens wilde inzien. Dat zou kunnen zorgen voor ‘onuitputtelijke rijkdommen, door het exploiteren van de bodem en de volkeren van het Verre Oosten die alleen zo tot de beschaving en tot welzijn kunnen worden gebracht.” Het is 1865 en er is geen houden aan: Leopold plant opnieuw een reis! Hij is uitgenodigd voor de gouverneur van Ceylon om de eerste spoorlijn van het eiland te komen inhuldigen. Zijn vader, Leopold I tracht hem op andere gedachten te brengen. Het enige wat Leopold hem belooft is dat het zijn laatste reis zal zijn. Na de spoorweginhuldiging keert hij –tegen de afspraken in – niet terug naar huis, maar reist hij door naar India. In zijn brieven aan het thuisfront, spreekt zijn bewondering voor het Britse Kolonialisme. “Nooit heeft India Engeland één centiem gekost. Wat het heeft gekost, heeft het terugbetaald. India voorziet alle benjamins van Engelse families in hun levensonderhoud.” Na Singapore reist hij door naar Sumatra, Hong Kong en Kanton. Hij geraakt er opnieuw gefascineerd door de massale arbeidskracht die China kan opbrengen. Het keizerlijke gezag dat er in verval is biedt volgens hem vele opportuniteiten voor het Westen. Tot zijn grote frustratie worden die echter niet opgemerkt door de regering van zijn eigen land…Leopold blijft het als zijn heilige taak zien om zijn regering op andere gedachten te brengen. Op 10 december 1865 overlijdt Leopold I. Zeven dagen later legt de 35-jarige Leopold II in het halfrond van de Kamer zijn grondwettelijke eed af. In zijn speech legt hij erg de nadruk op zijn onpartijdigheid. Hij wil boven het politieke gewoel staan. Zoals de grondwet het voorschrijft kan de vorst de kabinetsraad voorzitten, wat Leopold II ook meteen doet. Drie dagen na zijn eedaflegging begint hij er al aan. Hij is zenuwachtig en onzeker wanneer hij voor het eerst zijn ministers moest voorzitten. Geen tegenwerping komt over zijn lippen. Een paar maanden later valt van die deemoedige houding niet veel meer te bespeuren. Minister Vandepeereboom ontwaart fundamentele veranderingen: “Beetje bij beetje komt de ware aard van de koning boven. Zijn bedoelingen zijn zeer goed, hij heeft talent, beschikt over beoordelingsvermogen en legt tact aan de dag. Hij heeft al veel gezien en weet veel. Maar bij momenten is hij heimelijk en listig, zo niet dubbelzinnig. Hij verbergt zijn gedachten en legt het zo aan boord dat hij al wie zijn visie tegenstaat, ertoe brengt om zijn kaarten op tafel te leggen.” Leopold heeft van zijn vader ook het buitenlands beleid geërfd, zijn stokpaardje. De hoogste tijd om daarvoor een eigen kabinet samen te stellen. Hij mobiliseert meteen zijn jeugdvriend, de diplomaat Jules Greindl en ook zijn rechterhand baron Goffinet. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

De kersverse koning Leopold II is alles behalve een familieman. De sfeer op het koninklijk paleis is ‘ijselijk’. En er dienen zich nog meer familieproblemen aan... Na de plooien te hebben glad gestreken met Napoleon III omdat zijn broer Philippe per se met een Pruisische kroonprinses wil trouwen moet hij zich ontfermen over het trieste lot van zijn zus Charlotte. Charlotte, keizerin van Mexico en echtgenote van Maximiliaan, loopt de Europese hoven af om steun te zoeken voor het neerslaan van de opstand in haar keizerrijk. Ze vindt nergens gehoor, zelfs niet bij de Paus. Ze wordt langzaamaan gek en wordt opgesloten in het Italiaanse kasteel Marimare. Leopold stuurt zijn trouwe medewerker Goffinet en zijn echtgenote Marie-Henriette eropuit om Charlotte daar weg te halen. Leopolds zoontje Elias wordt na een val in de vijver van het koninklijke domein doodziek. De angst om zijn zoon te verliezen laat Leopold niet meer los. In een brief aan zijn nicht Queen Victoria schrijft hij: “Pardon, lieve nicht, voor deze brief, die in feite slechts een gezondheidsbulletin is. Vooral bekommerd om een gezondheid die mij zo dierbaar is, ben ik bijna niet bij machte om nog over iets anders te spreken.” Een longontsteking in combinatie met een hartkwaal wordt het kind uiteindelijk fataal. Het sterft op 22 januari 1869 op 9-jarige leeftijd. Van nature al hard en kil, laat Leopold zich na dit verlies nog minder in met gevoelens. Hij wordt afstandelijk tegen zijn vrouw en kinderen. Het koningspaar groeit definitief uit elkaar, toch verwekken ze eind 1871 opnieuw een kind. Marie Henriette lijdt onder zijn nukkig en asociaal gedrag. Ze schrijft aan haar dochter… “Laken wordt de betoverde Burg der Nibelungen. Niemand durft het nog te benaderen. “ Marie Henriette trekt zich meestal terug in Spa waar ze zich helemaal kan werpen op haar liefde voor paarden… en af toe ook een officier. Voor generaal Félix Chazal bijvoorbeeld. Tussen beiden komt het tot een bijwijlen stomende briefwisseling. De toenemende oorlogsdreiging tussen Pruisen en Frankrijk maakt Leopold ongerust. In een brief aan Goffinet stelt hij de vraag of hij niet beter zou onderduiken en de schatkist in veiligheid brengen. Goffinet vindt dit een onzalig plan en wijst hem op zijn plichten. De spanning tussen Pruisen en Frankrijk neemt alsmaar toe. Ook Londen begint zich nu zorgen te maken over een mogelijke schending van het Belgische neutrale grondgebied door één van de twee partijen. De Engelse premier William Gladstone laat weten dat Engeland niet lijdzaam zal toekijken, mocht het zover komen. In eigen land lijkt Leopold de enige die beseft hoe gevaarlijk de toestand is. Op 8 augustus spreekt hij het parlement streng toe. “Het is niet de eerste maal dat België een gevaarlijke beproeving moet ondergaan. Maar nooit is de situatie zo ernstig geweest als vandaag! … Vrijheid, eer, het bestaan van het vaderland staan op het spel.” Het gevaar wijkt wanneer op 1 en 2 september de Frans-Pruisische Oorlog beslecht wordt in de De Slag bij Sedan in het voordeel van de Pruisen. Toch blijft Leopold er bij de regering op aandringen om extra inspanningen te doen voor defensie. Hij wenst dat het lotelingensysteem wordt afgeschaft. In de plaats moet er een algemene dienstplicht komen. Eerste minister d’Anethan heeft er geen oren naar. Deze moet de koning erop wijzen dat extra militaire uitgaven de koning niet geliefd zullen maken bij de bevolking. Maar populariteit is niet iets waar de koning van wakker ligt. “U spreekt over mijn populariteit, maar die is nu niet aan de orde en daarbij, mijn beste eerste minister, verklaar ik dat ik niet zal twijfelen tussen mijn plicht en mijn geliefdheid: een populariteit die steunt op het misleiden van een land omtrent zijn ware belangen zou zwaar wegen op mijn geweten en dat is een last die ik niet wil dragen.“ Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

Wanneer Leopold II in 1865 de troon bestijgt, maakt hij de belofte om België ‘mooier en beter’ te maken. Hij heeft uitgesproken ideeën over de verfraaiing van Brussel, zeker als het over parken gaat. Hij legt daarvoor al zijn gewicht in de schaal en tast soms diep in zijn eigen buidel om grote stukken grond aan te kopen. “ Ik ben genereus en sta op het punt een offer te brengen van meerdere miljoenen ter verfraaiing van mijn hoofdstad. Het zal me drie tot vier jaar loon kosten, maar ik wens dat mijn leven hier op aarde veel sporen nalaat “ Onder zijn bestuur worden er 16 nieuwe parken en lanen aangelegd. Het wordt hem in dank afgenomen, want het Ter Kamerenbos wordt bijvoorbeeld een groot succes. Ook de overkoepeling van de Zenne en een brede ringweg rond Brussel behoren tot zijn moderniseringsplannen. Het vele geld dat hij uitgeeft voor openbare werken staat echter in schril contrast met zijn eigen bijna ascetische levensstijl. Plantkunde is één van zijn hobby’s. Reden waarom hij de beroemde Koninklijke serres laat bouwen. Dit revolutionaire bouwwerk van Alphonse Balat en Henri Maquet zet de Belgische architectuur wereldwijd op de kaart. Vanaf 1872 is hij ook bezig met de plannen voor het Jubelpark. Dat zou klaar moeten zijn tegen 1880 voor de viering van het 50-jarige jubileum van België. Maar het gaat trager dan voorzien : de eerste steen wordt pas gelegd in 1890. Zijn grootste ambitie blijft echter de economische expansie van het land. Ondanks de Belgische neutraliteitspositie begint hij weer ernstig na te denken over een kolonie. Hij beseft dat hij daarvoor eerst de publieke opinie op zijn hand moet krijgen. Leopold volgt de publicaties van de geografische verenigingen op de voet. Kaarten worden tot in de kleinste details bestudeerd. Vooral de verslagen van Livingstone brengen hem op ideeën. Afrika! Geen enkele van de grootmachten schijnt belangstelling te hebben voor dit ‘donkere continent’. Leopold ziet zijn kans schoon. Hij wil grootste expedities opzetten naar dat nog onontgonnen Afrika. Tegen zijn nauwe medewerkers heeft hij de mond vol van ‘het beschavingsidee’. “Deze expedities beantwoorden aan een buitengewoon beschavende christelijke gedachte: de slavernij in Afrika afschaffen, de duisternis die nog in een deel van de wereld heerst verdrijven, de hulpbronnen die reusachtig lijken leren kennen, kortom, er de schatten van de beschaving uitstorten, dát is het doel van deze moderne kruistocht ons tijdvak waardig.” Het komt er nu op aan om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen. Daarom organiseert hij in september 1876 een eigen geografische conferentie in Laken. Leopold laat tijdens de conferentie niets merken van zijn koloniale ambities, maar stelt wel voor om Midden-Afrika onder het bestuur te brengen van een soort internationale autoriteit die de slavenhandel kan bestrijden en beschaving rondstrooien dankzij reguliere handel en systematische exploratie. Daarmee kroont hij zich tot de morele leider van de beweging tegen slavernij. Op de laatste dag van de conferentie wordt de ‘Association internationale pour l’exploration et la civilisation de l’Afrique centrale’ of kortweg de AIA opgericht. De conferentie wordt door iedereen als een groot succes beschouwd. Niemand heeft in de gaten wat de ware ambities van Leopold zijn. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

Henry Morton Stanley is voor Leopold II de juiste man op het juiste moment. Het is 1878 en Stanley lobbyt in Engeland om nog meer exploraties te kunnen maken in Congo. Zonder succes. De Engelsen zijn maar weinig onder de indruk van zijn prestaties. Voor Leopold is het dus het ideale moment om Stanley voor zijn kar te spannen. AIA-secretaris-generaal Greindl waarschuwt zijn baas ervoor dat al die moeite waarschijnlijk vergeefs is. België zal immers nooit meewerken aan zulke onderneming. Het advies valt in dovemansoren en Stanley wordt ingehuurd. In het paleis is de temperatuur ondertussen onder het vriespunt gezakt. De koning is onaanspreekbaar geworden en Marie Henriette maakt zich grote zorgen over de financiële implicaties van Leopolds plannen. Hij maakt van zijn Afrika-ondernemingen een ware organisatorische poppenkast : het AIA, het AIC, het CEHC, het is een kluwen van jewelste. Precies zoals Leopold het graag ziet. In een brief aan één van zijn medewerkers schrijft hij het letterlijk. “We moeten ervoor zorgen dat het niet al te duidelijk is dat de Association du Congo en de Association Africaine twee verschillende zaken zijn. Het publiek begrijpt dat niet. Het zal ervan uitgaan dat er sprake is van twee fases, waarvan de eerste niet meer van belang is.” 1879. Stanley vertrekt naar Afrika voor zijn eerste missie in opdracht van Leopold. De instructies van de vorst laten niets aan de verbeelding over. “Het gaat niet om Belgische kolonies. Het gaat om het oprichten van een nieuwe, zo groot mogelijke staat en om het bestuur daarvan. Het moet duidelijk zijn dat er in dit project geen sprake van kan zijn de negers ook maar de geringste vorm van politieke macht toe te kennen. Dat zou belachelijk zijn. De blanken, die de posten leiden, hebben alle macht in handen.” Stanley beschrijft met ontzetting de vreselijke taferelen die zich in Congo afspelen. Maar ook via andere bronnen komen verslagen binnen van gruwelijkheden en kannibalisme. Tegelijkertijd verschaffen deze ‘bevindingen’ het idee dat het donkere continent zich goedschiks of kwaadschiks heeft te onderwerpen. Uit zijn geschriften blijkt dat ook Stanley die mening is toegedaan. “Alleen door te bewijzen dat we superieur zijn aan de wilden, niet alleen door onze macht om hen te doden maar door onze hele manier van leven, kunnen we hen onder controle krijgen zoals ze nu zijn, in hun huidige stadium; het is noodzakelijk voor hun eigen welzijn, zelfs meer dan het onze." Onverwacht stuurt Frankrijk een eigen expeditie naar het Congobekken. Pierre Savorgnan de Brazza maait het gras weg voor de voeten van Stanley door er zelf contracten af te sluiten met inheemse staatshoofden. De oprichting van een station dat later Brazzaville zou gaan heten kan niet vermeden worden. De koning is razend. Leopold broedt op een volgende zet. Vermits in Midden-Afrika ook alles draait om een machtsevenwicht tussen de grootmachten, zendt hij een gezant naar Berlijn om aan te dringen op een conferentie. Leopold wil de AIC-grenzen, uitgetekend door Stanley officieel laten bekrachtigen, en zo de AIC een officiële status geven. Dat alles onder het mom van de oorlog tegen ‘de slavenhandel’. Bismarck beseft meteen dat het om een ‘Schwindel’ gaat. Anderzijds heeft Bismarck ook geen alternatief. Hij vindt Leopold best sympathiek, maar ook dwaas. Als Leopold dan toch zo gek is om zijn fortuin te riskeren in Midden-Afrika, kan hij dit maar beter laten gebeuren. Op 26 februari 1885 wordt de Akte van Berlijn getekend. De akte regelt een immense vrijhandelszone in het Congobekken en maakte het tot een neutraal territorium. Verder verklaart de akte de oorlog aan de slavernij. De akte bevat slechts één vervelend artikel : Art 17 geeft de grootmachten het recht om een internationale commissie op te richten die toezicht moet houden op de vrijheid van handel en scheepvaart in Congo. Daardoor kan Leopold geen douanerechten innen op de Congostroom. Een tikkende tijdbom. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

De sociale strijd, financiële kopzorgen en een groot seksschandaal. Op 26 februari 1885 wordt de Akte van Berlijn getekend. De akte regelt een immense vrijhandelszone in het Congobekken en maakte het tot een neutraal territorium. Verder verklaart de akte de oorlog aan de slavernij. De akte bevat slechts één vervelend artikel, Art 17, geeft de grootmachten het recht om een internationale commissie op te richten die toezicht moet houden op de vrijheid van handel en scheepvaart in Congo. Daardoor kan Leopold geen douanerechten innen op de Congostroom. Een tikkende tijdbom. In april 1885 barst in Londen een groot seksschandaal los. Het is de Engelse onderzoeksjournalist William Stead die de zaak aan het licht brengt. De Londense luxe-prostituee Mary Jeffries zou minderjarige meisjes geleverd hebben aan hooggeplaatste heren. En al zijn er geen bewijzen voor de betrokkenheid van Leopold II, zijn naam wordt wel genoemd. In België vindt dit verhaal vooral weerklank bij de socialistische kranten. Leopold II loopt grote reputatieschade op maar het houdt hem niet uit zijn slaap. Inmiddels leven honderdduizenden Vlaamse boerenfamilies in bittere armoede. Ze trekken massaal naar Noord-Frankrijk als seizoensarbeiders of emigreren naar Amerika. In Wallonië zorgt de industrialisering voor nieuwe jobs, maar de werkomstandigheden zijn er verschrikkelijk. Er breken opstanden uit en Leopold staat er op dat deze onmiddellijk neergeslagen worden. De armoede van zijn bevolking is geen prioriteit voor de koning. Zijn hele leven lang zal Leopold II eenzelfde houding aannemen tegenover de sociale kwestie, namelijk die van paternalistische weldoener, maar zeker niet die van sociale hervormer. “ Wij moeten een eind maken de anarchie en aan de ondertussen onophoudelijke prediking ervan.” En hij heeft nog meer kopzorgen. Er is de schoolstrijd die volop woedt en waarin hij absoluut een neutrale positie moet behouden. En dan is er nog zijn kolonie :De Vrijstaat Congo is inmiddels een geldverslindend monster geworden. Leopold krijgt het amper gefinancierd. Bevriende bankiers kunnen hem geen leningen meer toestaan. Leopold kan niet anders dan besparen op alles wat mogelijk is, tot grote treurnis van zijn vrouw Marie-Henriette. Maar dan biedt zich vanuit onverwachte hoek weer een opportuniteit aan. De strijd tegen de slavenhandel, wordt nieuw leven ingeblazen door de Franse kardinaal Lavigerie. Dit zou wel eens de oplossing kunnen zijn voor zijn financiële problemen. In 1889 , op een internationale conferentie in Brussel, ziet de koning zijn kans om een nieuwe eis op tafel te leggen : het heffen van douanerechten om de strijd tegen de slavenhandel te financieren. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

Bij het 25 jarige jubileum van Leopold als regerend vorst wordt Stanley van stal gehaald. De held wordt van de ene feestzaal naar de andere gesleurd. Leopold vereert hem met de Leopoldsorde. Samen nemen ze de hele Congolese situatie onder de loep. De hamvraag is hoe de Vrijstaat rendabel kan worden. Stanley wijst de vorst o.a. op het potentieel van rubberwinning. “Je kunt het aan bijna elke boom vinden. Toen we ons een weg door het woud baanden, regende het letterlijk rubbersap. Onze kleren hingen er vol van. De Congo telt zo veel zijrivieren dat een goed georganiseerd bedrijf hier makkelijk een paar ton rubber per jaar kan winnen. Je hoeft maar zo’n rivier op te varen en de takken met rubber hangen bijna tot in je schip.” De rubberwinning wordt verdeeld onder concessiehouders. Dat leidt al gauw tot wantoestanden. Men schakelt over naar ‘gedwongen arbeid’. In Congo wordt inmiddels zwaar strijd geleverd door majoor Dhanis en de slavenhandelaars. De krijgsverrichtingen worden getekend door gruwelen die de Europeanen met stomheid slagen. Dat belet Leopold echter niet om zoete broodjes te bakken met de meester-slavenhandelaar Tippo Tip. Hij stelt hem zelfs aan als gouverneur van de provincie Stanley Falls en daarbij mag hij zelfs zijn ‘private trade’ verderzetten. Tippo Tip wrijft zich in de handen. En Leopold gaat nog een stapje verder. Tot tweemaal toe keurt hij wapenleveringen aan Tippo Tip goed. De strijd zal uiteindelijk beslecht worden in het voordeel van het Westen, maar voor Leopold en zijn Vrijstaat resulteert het in een gigantische financiële kater. Er zit niets anders op dan opnieuw leningen aan te gaan. 1890. De arbeidersmanifestaties voor het algemeen stemrecht verontrusten de koning. Leopold staat niet onverschillig tegenover de schrijnende ongelijkheid. De sociale wantoestanden moeten verbeteren, maar niet onder druk van stakingen en geweld. Tegelijkertijd beseft Leopold wel dat hij mee moet met zijn tijd. Zijn populariteit staat op een dieptepunt en hij is dus bereid om zich te laten inwijden in een mogelijke nieuwe kieswetgeving. Bij de verkiezingen van oktober 1894, slagen de socialisten erin om voor het eerst 28 zetels in de kamer te bemachtigen. De uitbreiding van het stemrecht kan nu niet meer tegengehouden worden. Leopold tracht zijn financiële zaken weer op orde te brengen. Dankzij een gigantisch netwerk van bankiers en zakenmensen in binnen-en buitenland beginnen zijn beleggingen goed op te brengen. Soms handelt hij zelfs met voorkennis. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

In juli 1896 organiseert de nog maar net opgerichte Automobile Club de Belgique in Spa de allereerste publieke demonstratie van automobielen in België. Eregaste is koningin Marie Henriette. Ze kan op dat ogenblik onmogelijk vermoeden dat dankzij deze prille industrie haar man fortuinen zal maken. De vraag naar autobanden stijgt pijlsnel, en dus ook de vraag naar rubber. Iets wat in de Vrijsstaat van de bomen druipt. Algauw kan de vraag het aanbod niet meer bijhouden. De methodes om aan rubberwinning te doen in Congo worden alsmaar driester. De Force Publique gaat zich te buiten aan plunderingen, vrouwen worden gevangen gezet tot de lokale chefs met genoeg rubber voor de dag komen. De Britse missionaris George Grenfell weet een van de oorzaken van de problemen in Congo goed te verwoorden: “Gelet op het aantal eenzame posten dat blanke alleenstaande mannen bezetten met slechts een handjevol inheemse soldaten te midden van half onderworpen en vaak wrede en bijgelovige volkeren, hoeft het niet te verbazen dat meer waanzin aan het daglicht zal komen. Maar het is het systeem dat veroordeeld moet worden, meer dan het arme individu dat, overweldigd door koorts en angst, de controle over zichzelf verliest en zich te buiten gaat aan vormen van intimidatie om zijn autoriteit hoog te houden.” Een bijkomend probleem is dat Congo op dat ogenblik nog geen juridisch systeem heeft om dit soort zaken te bestraffen. Er moet geïmproviseerd worden. Daarenboven is er een gebrek aan kwalitatief personeel om een goede organisatie op poten te zetten. De Amerikaanse zwarte historicus en protestantse baptistendominee George Washington Williams heeft het plan om met een dozijn andere hooggeschoolde rasgenoten terug te keren naar Afrika om daar orde op zaken te stellen en de Amerikaanse know-how te importeren. Hij krijgt de toelating van de Koning om in Congo polshoogte te gaan nemen. Wat hij daar ziet slaat hem met verstomming. Iets waar hij uiting aan geeft in een open brief gericht aan de koning die veel stof doet opwaaien. Hij is geschokt door de brutale, soms bestiale behandeling van de bevolking: "Al de misdaden die aan de Congo worden gepleegd, geschieden in uw naam en u zal zich voor de rechtbank van de publieke opinie moeten verantwoorden voor het wanbestuur van een volk, waarvan u het welzijn is toevertrouwd door de achtbare Conferentie van Berlijn in 1884-1885. Ik roep hierbij de mogendheden die deze beginnende staat aan u hebben toevertrouwd en waarvan u de regels schandelijk hebt overtreden plechtig op om een internationale onderzoekscommissie in te stellen om de vermelde misdaden te onderzoeken, in de naam van de mensheid, de handel, het grondwettelijk bestuur en de christelijke beschaving." GEORGE. W. WILLIAMS, Stanley Falls, Midden-Afrika, 18 juli 1890 Leopold II komt in nauwe schoentjes. Zijn omgeving tracht hem ertoe te bewegen om minder prestatiedruk uit te oefenen op de Congolese overheden. Leopold wil wel paal en perk stellen aan de wandaden, maar hij schijnt niet te beseffen dat hij het systeem ook structureel moet aanpakken. Ook wanneer de rapporten over de weerzinwekkende toestanden in de Vrijstaat blijven toekomen, reageert Leopold telkens met klare strenge instructies om de misbruiken een halt toe te roepen maar blijft hij zich tegelijkertijd halsstarrig vasthouden aan zijn beleid. In België doet Leopold zijn best om de publieke opinie aan zijn kant te houden. Hij bewerkt de media door ze om te kopen. Wanneer in 1901 de tienjarige Congo-overeenkomst met België afloopt staat Leopold voor de keuze: de lening terugbetalen of Congo opgeven en aan België overdragen. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal

Tijdens de laatste jaren van zijn koningschap verblijft Leopold nog het liefst Cap Ferrat. Daar verblijft hij niet alleen, maar in het gezelschap van de laatste grote liefde van zijn leven : Blanche Delacroix, een vrouw van eenvoudige komaf met wie hij had kennisgemaakt op de Wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs. Ze gaat nu door het leven als 'la Baronne Vaughan', maar intieme kring noemt Leopold haar 'Très Belle'. En zij hem : 'Très Vieux'. Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094 #JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal