“Medialogica en eendimensionaliteit bedreigen redelijkheid,” zegt prof. dr. Cees Hamelink

In iedere oorlog wordt door alle partijen gelogen en bedrogen. Het is als een dodelijk gemaskerd bal. De media zouden de rol van ontmaskeraars op zich moeten nemen, maar laten dit na. Door de medialogica en de vernauwing van de publieke ruimte staat de redelijkheid onder druk, zegt prof. dr. Cees Hamelink.

De Chinese militair strateeg Sun Tzu zei al in 500 v. Chr.: “Ieder vorm van oorlogsvoering is gebaseerd op bedrog.” En zo is het nog steeds. Tegenwoordig wordt de situatie nog eens extra vertroebeld doordat de meeste conflicten zijn gemediatiseerd. Dat wil zeggen dat we alleen iets over conflicten en slachtoffers weten als de media erover berichten.

Door de medialogica worden alleen bepaalde aspecten van een conflict belicht en wordt de historische context vaak genegeerd. Ook zijn media bijna altijd partijdig en plaatsen zij een conflict meestal in een frame, waarin ‘wij’ de goeierikken zijn en ‘zij’ de slechterikken. Bij het duiden van gebeurtenissen worden zij vaak ‘geholpen’ door spindoctors. Zo zijn veel media verworden tot doorgeefluiken van de macht.

Net als bij corona is er rond het conflict tussen Rusland en Oekraïne één dominant narratief: het NAVO-narratief. Het bevragen van deze opgedrongen consensus leidt onherroepelijk tot excommunicatie. Zoals historica Anna Morelli het verwoordt: “In elke oorlog wordt iedereen die voorzichtig is en naar de argumenten van beide partijen luistert alvorens een standpunt in te nemen, of officiële informatie in twijfel trekt, onmiddellijk beschouwd als medeplichtig aan de vijand.”

Door de medialogica en de vernauwing van de publieke ruimte worden veel aspecten van de oorlog in Oekraïne buiten de radar gehouden. Ook worden niet-westerse perspectieven, zoals die van landen als China, India en Brazilië, onderbelicht. Hoewel de mens van nature te veel werkelijkheid niet kan verdragen, zullen we moeten leren leven met een werkelijkheid die ingewikkeld en meerdimensionaal is. Want slagen we hier niet in, zo zegt Hamelink: “Dan zijn we wellicht – net zoals in 1672, rampjaar voor Nederland – niet alleen redeloos, maar ook radeloos en wellicht ook reddeloos.”