Miasteczko Góra Kalwaria

Historia
Wieś rycerska Góra istniała już w XIII w. Wieś szlachecka Góra położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie czerskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[4].

Większe znaczenie zaczęła odgrywać od 1666, z chwilą, gdy stała się własnością biskupa poznańskiego Stefana Wierzbowskiego. Zniszczenie wsi w czasie potopu szwedzkiego umożliwiło zrealizowanie planowanego założenia urbanistycznego – systemu dróg kalwaryjskich, przystosowanych do odprawiania nabożeństw pasyjnych. W 1670 wydany został przywilej miejski (prawo magdeburskie) oraz nadana nazwa Nowa Jerozolima. Zostały osadzone zakony dominikanów, dominikanek, franciszkanów obserwantów, bernardynów, pijarów i marianów (1677), a samo miasto w całości przeznaczone dla katolików (zabroniono osiedlać się w nim Żydom). Po śmierci Wierzbowskiego nastąpił stopniowy upadek. Pod koniec XVIII w. i na początku XIX w. większość kościołów i kaplic została rozebrana, a na początku XIX w. uchylono zakaz osiedlania się Żydów, którzy w krótkim czasie stali się największą grupą wyznaniową w mieście. Góra Kalwaria wyrosła wtedy na jedno z ważniejszych w Polsce centrów chasydyzmu prowadzone przez osiadłych tu cadyków Alterów) (od 1859).

W latach 1867–1879 siedziba powiatu, 1883–1919 pozbawiona praw miejskich.

Do II wojny światowej w Górze Kalwarii istniała Główna Szkoła Straży Granicznej oraz stacjonował 1 pułk artylerii najcięższej (pan)[5].

W 1940 Niemcy utworzyli w mieście getto dla ludności żydowskiej[6]. Przebywało w nim ok. 3500 osób[6]. Getto zostało zlikwidowane w lutym 1941. Większość jego mieszkańców wywieziono do getta warszawskiego, a część rozstrzelano[6].

Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 103 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Górze Kalwarii[7].