Gnostycka historia stworzenia

Gnostycka historia stworzenia

Gnostycka historia stworzenia, opisana szczegółowo w tekstach takich jak Apokryfon Jana, przedstawia dualistyczną kosmologię, która stanowi wyraźny kontrast w stosunku do tradycyjnej narracji judeochrześcijańskiej. Nie zaczyna się ona od jednego, życzliwego stwórcy, ale od złożonej hierarchii boskich istot i kosmicznego błędu, który prowadzi do stworzenia niedoskonałego, materialnego świata.

1. Najwyższa boskość i pleroma
Na szczycie istnienia znajduje się Monada, istota całkowicie transcendentna, niepojęta i niepoznawalna. Ten najwyższy Bóg jest źródłem wszelkiej prawdziwej boskości i różni się od stwórcy świata materialnego. Z Monady powstaje seria boskich emanacji, zwanych eonami. Eony te, które często pojawiają się w parach męsko-żeńskich (syzygiach), tworzą Pleromę, czyli „Pełnię” – harmonijną i doskonałą duchową sferę światła, wiedzy i prawdy. Pierwszą z tych emanacji jest Barbelo, boska, androgyniczna istota, często nazywana „Matką-Ojcem”. Z Monady i Barbelo rodzą się kolejne Eony, w tym boski Autogenes (często utożsamiany z Chrystusem), który tworzy jeszcze więcej Eonów i luminarzy. Pleroma jest królestwem boskiego porządku, całkowicie oddzielonym od późniejszego stworzenia świata fizycznego.

2. Upadek Sophii i narodziny Demiurga
Harmonijny porządek Pleromy zostaje zakłócony przez Sophię (Mądrość), najmłodszą i najniższą z eonów. Kierowana impulsywnym pragnieniem samodzielnego tworzenia, bez swojego boskiego małżonka i zgody Monady, emanuje ona samotnie. Ten akt pychy powoduje powstanie niedoskonałego, groteskowego potomstwa – istoty „cienia i niedoskonałości”. Wstydząc się swojego potwornego stworzenia, Sophia wyrzuca je z Pleromy do niższej sfery i okrywa świetlistą chmurą, aby ukryć swój błąd. Potomstwem tym jest Demiurg, arogancka i ignorancka istota, która nie ma świadomości wyższych sfer duchowych, z których pochodzi.

3. Stworzenie niedoskonałego kosmosu
Demiurg, znany również jako Yaldabaoth („dziecko chaosu”), Samael („ślepy bóg”) lub Saklas („głupiec”), jest przedstawiany jako postać złośliwa i tyrańska. Uważając się za jedynego boga, arogancko oświadcza: „Ja jestem Bogiem i nie ma innego Boga poza mną”. Wykorzystując boską moc odziedziczoną po swojej matce Sophii, tworzy materialny kosmos i hierarchię niższych władców zwanych Archontami, którzy kontrolują siedem sfer planetarnych. Gnostycy postrzegają to materialne stworzenie jako wadliwe, złe więzienie – podróbkę prawdziwego, doskonałego Pleromy. Świat Demiurga jest światem ignorancji, cierpienia i rozkładu, rządzonym przez Archontów, którzy egzekwują przeznaczenie i iluzję.

4. Stworzenie ludzkości i boska iskra
W chwili kosmicznej ironii Demiurg i jego Archontowie tworzą ludzkość. Słysząc głos z góry – echo prawdziwego Pleromy – Archontowie modelują fizyczne ciało na wzór boskiego obrazu, który dostrzegają. Aby ożywić tę martwą formę, Demiurg tchnął w nią boskiego ducha. Nieświadomie duch ten jest boską iskrą (pneuma) pochodzącą od jego matki, Sophii, którą ona subtelnie umieściła w nim. Ta boska iskra jest prawdziwą, duchową istotą człowieka, uwięzioną teraz w materialnym ciele. Archontowie, zazdrośni o wyższą inteligencję i świadomość Adama, umieszczają go w raju i próbują nim sterować. Tworzą Ewę z żebra Adama, aby jeszcze bardziej go podzielić i osłabić, mając nadzieję, że zapobiegną przebudzeniu jego boskiej esencji.

5. Przebudzenie: Adam, Ewa i gnoza
W narracji gnostyckiej wąż w raju nie jest postacią zła, ale posłańcem Sophii. Zachęca Adama i Ewę do zjedzenia owocu z Drzewa Wiedzy (gnosis), budząc w ten sposób ich boską iskrę i ujawniając oszustwo Demiurga.
Kiedy Adam i Ewa spożywają owoc, ich oczy zostają otwarte, nie na grzech, ale na prawdę. Zdają sobie sprawę, że materialny świat, w którym żyją, jest więzieniem stworzonym przez tyranicznego, fałszywego boga. Teksty gnostyckie opisują ten moment jako „podniesienie zasłony” nad ich umysłami. Widzą Archontów takimi, jakimi są naprawdę: nieświadomymi władcami wadliwego świata, którzy sami podlegają Demiurgowi. „Nagość”, którą postrzegają, nie jest znakiem wstydu, ale symbolem ich nowo odkrytej duchowej wrażliwości i braku materialnej mocy w obliczu Archontów.
Wściekły z powodu tego buntu i utraty kontroli, Demiurg przeklina ludzkość śmiertelnością, wygnaniem i cierpieniem. Kara ta nie jest jednak boskim aktem sprawiedliwości, ale desperacką próbą Demiurga, aby utrzymać swoją władzę i utrzymać ludzkość w stanie ignorancji. Mit gnostycki odwraca zatem biblijną historię: „upadek” nie jest zejściem w grzech, ale oświeceniem, a „kara” jest dowodem tyranii Demiurga. Dzięki zdobyciu gnozy boska iskra w człowieku może zostać wyzwolona z materialnego więzienia po śmierci i powrócić do prawdziwego Boga w Pleromie. Gnostycki Chrystus jest często postrzegany jako objawiciel tej gnozy, wysłany do ludzkości, aby wskazać jej drogę powrotną do duchowego domu.

Źródło:
http://www.gnosis.org/naghamm/apocjn-davies.html
http://www.gnosis.org/naghamm/Hypostas-Barnstone.html