Mattias Desmet: het probleem

Naar aanleiding van de tweede druk van zijn boek ‘De psychologie van het totalitarisme’ spraken we met klinisch psycholoog Mattias Desmet. Sinds het begin van de coronacrisis ziet hij tekenen van een ontluikend totalitarisme in de westerse maatschappij. Dat is een gevaarlijk probleem voor iedereen.

Een totalitair systeem is anders dan een klassieke dictatuur. In een dictatuur houdt de overheid de samenleving in haar greep door de dreiging van geweld, maar reikt die controle niet tot de privéruimte. Bij een totalitair systeem is het psychologisch mechanisme veel diepgaander. Het wordt voorafgegaan door de vorming van een massa: in een collectieve staat van hypnose belijdt men een fanatieke solidariteit en wordt – vanuit de bevolking zelf – van ieder individu geëist dat hij zijn eigen belang opgeeft ten gunste van het gemeenschappelijke belang.

Een groot deel van de politieke leiders is er van overtuigd dat we de grote ‘uitdagingen’ van deze tijd – denk aan de corona- en de klimaatcrisis – alleen het hoofd kunnen bieden door zeer vergaande technologische controle. Daardoor bestaat het gevaar dat de democratie wordt vervangen door een totalitaire technocratie. Als de door sommigen zo geliefde versmelting van mens met technologie gestalte krijgt, dan kun je zelfs spreken van een transhumanistische, totalitaire technocratie.